สถานการณ์การแสวงหาประโยชน์ทางเพศจากเด็ก

การค้าเด็กเพื่อวัตถุประสงค์ทางเพศ

แม้ว่าในปี พ.ศ.2561 ประเทศไทยได้รับการเลื่อนอันดับตามรายงานการค้ามนุษย์ของกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐอเมริกา ตามกฎหมาย Trafficking Victims Protection Act of 2000 (TVPA) จากปี พ.ศ. 2560 ซึ่งอยู่ในกลุ่มที่ 2 ประเทศที่ต้องจับตามอง หรือ Tier 2 Watchlist ขึ้นมาอยู่ที่อันดับ 2 หรือ Tier 2 ปกติ ซึ่งหมายถึงประเทศที่ยังพบปัญหาการค้ามนุษย์ แต่รัฐบาลมีความมุ่งมั่นพยายาม และให้ความร่วมมือกับประเทศสหรัฐอเมริกาด้วยการบังคับใช้กฎหมาย การคุ้มครองผู้เสียหาย และการป้องกันการค้ามนุษย์เป็นอย่างดี

ยังมีข้อมูลการรายงานจากข้อมูลของศูนย์พิทักษ์เด็ก สตรี เยาวชน ครอบครัว และป้องกันปราบปรามการค้ามนุษย์ ภาค 5 (ศพดส.ภ.5) เข้าช่วยเหลือเด็กสาวชาวเมียนมาและลาว จำนวน 5 ราย ที่ถูกนำมาแสวงหาประโยชน์ทางเพศในร้านนวดแผนโบราณในปลายปี 2561 แม้จะดูเป็นตัวเลขจำนวนน้อย แต่ก็เป็นสิ่งยืนยันได้ว่าการค้าเด็กเพื่อวัตถุประสงค์ทางเพศมีอยู่ และมีรูปแบบ/วิธีการในการค้าเด็กที่หลากหลาย และทำให้ระบุตัวตน และการตรวจสอบที่ยากขึ้น

วัตถุหรือสิ่งแสดงการล่วงละเมิดทางเพศเด็ก

จากการรวบรวมข้อมูลของคณะทำงานปราบปรามการล่วงละเมิดทางเพศต่อเด็กทางอินเตอร์เน็ต (TICAC) ระหว่างปี 2558-2561 มีการจับกุมผู้กระทำผิดคดีค้ามนุษย์ จำนวน 21 คดี, คดีล่วงละเมิดทางเพศเด็ก จำนวน 13 คดี, คดีครอบครองสื่อลามกอนาจารเด็ก จำนวน 31 คดี และส่งกลับออกนอกราชอาณาจักร จำนวน 6 คดี โดยพบว่าผู้กระทำความผิดเป็นผู้ต้องหาชาวไทย จำนวน 38 คน และผู้ต้องหาต่างชาติ จำนวน 35 คน จากทั้งหมด 71 คดี และที่ผ่านมาศูนย์ไทแคค ได้รับเบาะแส จำนวน 209 เรื่อง ดำเนินคดีไปแล้ว 121 คดี และที่เหลืออยู่ระหว่างการสืบสวนขยายผลต่อ ซึ่งปัจจุบันได้มีการกำหนดกฎหมายเกี่ยวกับสื่อลามกอนาจารเด็ก ดังต่อไปนี้

• มีการครอบครอง-ส่งต่อ สื่อลามกอนาจารเด็ก มีบทลงโทษกำหนดให้การครอบครองสื่อลามกอนาจารเด็กเพื่อแสวงหาประโยชน์ทางเพศของตนเองและผู้อื่น มีโทษจำคุกสูงสุด 5 ปี หรือปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ และกำหนดให้การส่งต่อแก่ผู้อื่น มีโทษจำคุกสูงสุด 7 ปี หรือ ปรับไม่เกิน 140,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ตามมาตรา 287/1
• มีสื่อลามกอนาจารเด็กเพื่อการค้า-แจกจ่าย-เผยแพร่ สื่อลามกอนาจารเด็ก เพิ่มโทษหนัก จำคุกสูงสุด 10 ปี กำหนดความผิดของการทํา ผลิต มีไว้ นําเข้า หรือส่งออก หรือเผยแพร่สื่อลามกอนาจารเด็กด้วยวิธีใดๆ การค้า การแจกจ่าย การแสดง หรือเข้าไปมีส่วนเกี่ยวข้องในการค้า สื่อลามกอนาจารเด็ก การโฆษณาว่าสื่อลามกอนาจารเด็กจะหาได้จากบุคคลใด หรือโดยวิธีใด ให้มีโทษจำคุกตั้งแต่ 3-10 ปี และปรับตั้งแต่ 60,000-200,000 บาท ตามมาตรา 287/2

การแสวงหาประโยชน์ทางเพศจากเด็กในการเดินทางและการท่องเที่ยว

ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

จากรายงานการวิจัยของเอ็คแพท อินเตอร์เนชั่นแนล (ECPAT International) เมื่อ พ.ศ. 2557 ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีความเจริญด้านการท่องเที่ยวและเติบโตอย่างรวดเร็วที่สุดในโลก ซึ่งประเด็นการแสวงหาประโยชน์ทางเพศจากเด็กในการเดินทางและการท่องเที่ยวโดยชาวต่างชาติ ได้ถูกเน้นให้เป็นประเด็นสำคัญขึ้นเป็นครั้งแรก โดยจุดหมายปลายทางการเดินทางของนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติที่ดึงดูดผู้กระทำผิดทางเพศต่อเด็กให้เดินทางเข้ามา คือ ประเทศไทย และฟิลิปปินส์ ในขณะที่กัมพูชา อินโดนีเซีย และเวียดนาม กำลังกลายมาเป็นประเทศปลายทางหลัก ส่วนเมียนมาร์ตกอยู่ในภาวะเสี่ยงเนื่องจากเปิดรับนักท่องเที่ยวมากขึ้น ในขณะที่มีการมุ่งความสนใจไปที่นักท่องเที่ยวต่างชาติมาเป็นเวลานาน แต่พบว่าผู้กระทำผิดส่วนใหญ่เป็นผู้ชายในประเทศ

การเติบโตของการเดินทางและการท่องเที่ยวก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อเด็กโดยเฉพาะ เนื่องจากผู้ล่วงละเมิดทางเพศเด็กไม่มีรูปแบบเฉพาะ และในบางครั้งมีคนกลางในการอำนวยความสะดวกเพื่อให้เกิดการแสวงหาประโยชน์ทางเพศจากเด็ก ซึ่งจากงานวิจัย พบว่า การขาดคำจำกัดความของปัญหาการแสวงหาประโยชน์ทางเพศจากเด็กในการเดินทางและการท่องเที่ยวที่ชัดเจน เป็นอุปสรรคต่อการตอบสนองต่อปัญหาอย่างมีประสิทธิผล รวมถึงการปฏิบัติงานที่ไม่อาจกำหนดได้ว่า "แนวทางแบบเดียวกันสามารถใช้ได้กับทุกคน" ไม่ว่าจะเป็นการดำเนินคดีความผิดกับผู้ล่วงละเมิด หรือ การให้ความช่วยเหลือเด็กที่เป็นผู้เสียหาย เพราะผู้เสียหายเองก็ไม่มีรูปแบบเฉพาะ ฉะนั้น จำเป็นต้องมีมาตรการป้องกันและตอบสนองต่อปัญหาให้เข้ากับสถานการณ์เฉพาะ จึงจะได้ประสิทธิผล และต้องมีทรัพยากรอย่างเพียงพอเพื่อดูแลเด็กผู้เสียหายจากปัญหาดังกล่าว ซึ่งจากงานวิจัยพบว่า ผู้ละเมิดทางเพศเด็กในประเทศไทยปี 2003-2013 30% อังกฤษ 12% อเมริกา 19% เยอรมณี 7% ออสเตรเลีย 5% ฝรั่งเศส 4% สวีเดน และ 18% อื่นๆ

การบังคับให้เด็กแต่งงาน

องค์การทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาชาติ หรือ ยูนิเซฟ พบว่าผู้หญิงที่แต่งงานและมีลูกแล้ว 1 ใน 3 หรือ 250 ล้านคนทั่วโลก แต่งงานก่อนอายุ 15 ปี เป็นเด็กหญิง 1 ใน 3 ในประเทศกำลังพัฒนา แต่งงานก่อนอายุ 18 ปี และมีถึง 1 ใน 9 แต่งงานก่อนอายุ 15 ปี การสำรวจขององค์การแพลน อินเตอร์เนชั่นแนล ประเทศไทย ระบุว่า ใน 166 หมู่บ้าน จาก 9 อำเภอของจังหวัดเชียงใหม่และเชียงราย พบว่าผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปีที่แต่งงานมีสัดส่วนถึง 65.1% และช่วงอายุที่น้อยที่สุดที่แต่งงานคือ 11 ปี ซึ่งมีทั้งการแต่งงานระหว่างเด็กกับเด็กและเด็กกับผู้ใหญ่ สาเหตุโดยทั่วไป มาจากการที่เด็กมีเพศสัมพันธ์เร็วขึ้น และผู้ปกครองของเด็กจะแก้ปัญหา โดยการให้เด็กแต่งงานกันตามประเพณี รวมทั้งการที่ผู้ใหญ่กระทำความรุนแรงทางเพศต่อเด็กจะมีวิธีการแก้ไขปัญหา ด้วยการแต่งงานเช่นเดียวกัน

แม้ประเทศไทยมีกฎหมายห้ามไม่ให้ใครก็ตาม ที่อายุต่ำกว่า 17 ปี แต่งงาน แต่ครอบครัวบางครอบครัวใน จ.นราธิวาส ปัตตานี และยะลา ที่ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลาม โดยเฉพาะครอบครัวที่ฐานะทางเศรษฐกิจไม่ดี มีการสนับสนุน บังคับให้ลูกสาวของตัวเองแต่งงานกับชายจากประเทศเพื่อนบ้าน โดยใช้ช่องว่างทางกฎหมายที่อนุญาตชาวมุสลิมใช้กฎหมายอิสลามเข้ามาจัดการเรื่องในครอบครัวแทนกฎหมายปกติ โดยกฎหมายอิสลามไม่ได้กำหนดอายุขั้นต่ำของการแต่งงานและมองว่า เด็กหญิงที่มีรอบเดือนแล้วมีความพร้อมในการแต่งงาน เพราะฉะนั้นพื้นที่ดังกล่าว ยังมีการแต่งงานในวัยเด็กที่นำไปสู่การข่มขืนและการตั้งครรภ์ในวัยไม่พร้อม

ทั้งนี้การเพิกเฉยต่อปัญหาดังกล่าวของรัฐบาลไทยเป็นช่องว่างที่ทำให้เกิดธุรกิจการแต่งงานข้ามชาติ เช่นชายมาเลเซียหลายคนยอมจ่ายเงิน เพื่อใช้โอกาสนี้แต่งงานกับสาววัยแรกรุ่น หรือเดินทางข้ามประเทศเข้ามาเพื่อวัตถุประสงค์ต้องการเด็กหญิงเหล่านี้เป็นภรรยาน้อย เพราะในประเทศมาเลซียมีกฎหมายกำหนดเกณฑ์อายุที่ชัดเจนในการแต่งงาน รวมทั้งการอยู่แบบหนึ่งสามีหลายภรรยา

การแสวงหาประโยชน์ทางเพศจากเด็กออนไลน์

สถานการณ์การแสวงประโยชน์ทางเพศจากเด็กออนไลน์มีความรุนแรงมากขึ้นเรื่อย ๆ และพบการล่วงละเมิดในหลายรูปแบบ เช่น การผลิตภาพลามกเด็กและอัพโหลดขึ้นสู่โซเชียลมีเดีย การไลฟ์สด การส่งภาพโป๊ระหว่างเด็กด้วยกันเอง การใช้ภาพโป๊เพื่อแบล็คเมล์เด็ก และการละเมิดซ้ำออนไลน์ เป็นต้น

จากสัดส่วนการใช้อินเทอร์เน็ตของผู้ใช้งานทั่วโลกในปี 2017 โดยสหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศ (ITU) พบว่า ประชากรโลกส่วนใหญ่ที่เป็นผู้ใช้อินเทอร์เน็ตมีช่วงอายุประมาณ 15-24 ปี ซึ่งสะท้อนว่ากลุ่มเด็กและเยาวชนมีแนวโน้มที่จะตกเป็นเป้าหมายของภัยคุกคาม ความรุนแรง และการแสวงหาประโยชน์ทางเพศบนโลกออนไลน์ได้มากที่สุด โดยตัวเลขสถิติจาก www.thaihotline.org ในช่วง 2 ปีที่ผ่านมาชี้ให้เห็นว่ามีการรายงานรับแจ้งสื่อลามกอนาจารเด็กเพิ่มมากขึ้นอย่างต่อเนื่องจาก 640 รายการในปี 2016 เพิ่มขึ้นมากกว่า 1 เท่าตัวเป็น 1,400 รายการในปีที่ผ่านมา และมีแนวโน้มที่จะรุนแรงเพิ่มมากขึ้น ซึ่งเป็นไปในทิศทางเดียวกันกับผลงานวิจัยที่ ECPAT จัดทำร่วมกับองค์การตำรวจอาชญากรรมระหว่างประเทศ (INTERPOL) ที่พบว่ายิ่งผู้ตกเป็นเหยื่อมีอายุน้อย อัตราการถูกล่วงละเมิดยิ่งมีแนวโน้มรุนแรงและเพิ่มสูงขึ้น โดยผู้เสียหายส่วนใหญ่เป็นเด็กช่วงก่อนเข้าสู่วัยรุ่นสูงถึง 56.2% และเป็นแค่เด็กทารก 4.3% ซึ่งเป็นเพศหญิงมากกว่าเพศชาย และยังไม่สามารถระบุตัวตนได้

ปัจจุบันมีการส่งต่อและเผยแพร่สื่อลามกอนาจารและการทารุณกรรมทางเพศต่อเด็กในรูปแบบต่าง ๆ จำนวนมาก เช่น ไฟล์ภาพ คลิปวิดีโอ ข้อความลามก และการถ่ายทอดสด (Live Streaming) โดยใช้การขู่กรรโชกหรือแบล็กเมล์เพื่อแสวงหาประโยชน์หรือเป็นไปเพื่อวัตถุประสงค์ทางเพศ ซึ่งข้อมูลจากบริษัทไมโครซอฟท์ (2018) เปิดเผยว่าในทุกๆ 60 วินาทีมีการซื้อขายและส่งต่อภาพลามกอนาจารเด็กประมาณ 500 ภาพทั่วโลก โดยในแต่ละวันมีไฟล์ภาพทั้งที่ลามกและไม่ลามกได้รับการอัปโหลดและส่งต่อกันทั้งหมดกว่า 1.8 พันล้านภาพ ซึ่งเจ้าหน้าที่ตำรวจไทยสามารถจับกุมผู้ต้องหาชาวสวิตเซอร์แลนด์ผู้เป็นนักสะสมสื่อลามกอนาจารเด็กติด 10 อันดับแรกของโลกได้ภายในประเทศไทย พร้อมพบหลักฐานเป็นคลิปวิดีโอกว่า 248 ไฟล์ ซึ่งผู้เสียหายอายุน้อยที่สุดเป็นเด็กวัยเพียง 4 ขวบ อีกทั้งรายงานของ UNODC ยังระบุถึงแนวโน้มว่าไทยกำลังจะกลายเป็นศูนย์กลางการล่วงละเมิดทางเพศเด็กผ่านทางเว็บแคมแห่งใหม่ในภูมิภาคนี้แทนที่ฟิลิปปินส์อีกด้วย

ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีทำให้มาตรการป้องกันแบบเดิมไร้ผล แม้ตลอดระยะเวลาหลายปีที่ผ่านมา ประเทศไทยอาจจะยังมีข้อท้าทายทั้งในเรื่องนโยบายและแนวทางในเชิงกฎหมายที่บางจุดอาจมีความล้าสมัย ขาดการนิยามที่แน่ชัด มีบทลงโทษต่ำเกินไปในบางกรณี การขาดกลไกสนับสนุนที่เหมาะสมในการดำเนินคดีในกรณีข้ามชาติ รวมถึงขาดการเก็บรวบรวมและแชร์ข้อมูล Big Data ระหว่างกัน ทำให้ยังไม่สามารถแก้ไขปัญหาเรื่องภัยคุกคาม ความรุนแรง และการแสวงหาประโยชน์ทางเพศกับเด็กบนโลกออนไลน์ได้อย่างเด็ดขาด อีกทั้งการระบุตัวผู้กระทำผิดสามารถทำได้ยาก คดีที่เกี่ยวข้องกับการล่วงละเมิดทางเพศเด็กออนไลน์มีองค์ประกอบของหลายคดีร่วมอยู่ด้วย อาทิ ชาวต่างชาติใช้อินเตอร์เน็ตติดต่อเด็ก เดินทางมาล่วงละเมิดเด็ก

อย่างไรก็ดีหน่วยงานและองค์กรที่เกี่ยวข้องในประเทศไทยยังคงเดินหน้าและผลักดันการแก้ไขปัญหานี้อย่างต่อเนื่อง พร้อมทั้งยังมุ่งหวังและค้นหามาตรการที่ดีที่สุดในการเตรียมรับมือ ส่งเสริมความตระหนักรู้ และสร้างความร่วมมือให้ครอบคลุมมิติต่างๆ เพื่อให้เด็กทุกคนได้รับความคุ้มครองสูงสุดและได้รับการปกป้องจากภัยคุกคามบนโลกออนไลน์ตามหลักปฏิบัติมาตราฐานสากล